Tuesday, November 4, 2008

Refugee Malaysia pan Gam Thum Na

Hih Refugee vaitawh kisai pen pawl khat in, “a gal zaak na” bek tawh, a hi lo lam in mu in, pawl khat in lunglut in delh aa, a mau hanciam zawhzah in hamphat na a ngah a hihi.
------------ --------- --------- --------- --------- --------- --------- --------- --------- --------
Refugee bangcih ki ngah?
It takes courage to be a refugee.
A tung a laigual pen UNHCR zum sung na lut ciang a kawm tung ah, wallpaper in, a ki suang a hihi.
Story/case hoihtak aa gen siam na tawh a ki ngah hi masa phot lo in, “refugee” aa hong ki register khit ciang in nang ii story/case hong ki dong pan a hihi. Cih nopna ah UNHCR ah bangthu bangthu na gen ma in, nang “refugee” aa hong ki seh khin hi. Bang hang hiam cih leh a diakdiak in ei “Chin” mi limlim pen UN in, “forgotten people”, a ki mangngilh cip leh a hehpih huai mahmah minam in hong tuat ta uh a hihi.
Malaysia UNHCR zum ah ci leng, Kawlgam mikhat UNHCR zum kong a lut ciang in, a kong pan in, a mah “Chin” maw “Myanmar” ci in kidong phot hi. Ei “Chin” cih teng pen a tuam in hong regiester sak uh aa, tua lo Kawl, Kachin, Karen a dangdang teng “ Myanmar ” ci in a khen uh hi.
Refugee pen ih theih sa mah bang in, Karen te a pan masa pen uh a hihi. A mau pen tudong mah, a diakdiak in Thai camp pan, tampi tak a lom a lom in gam tuamtuam ah ki puak hi. En pen a masa pen in India lampan ih hanciam masa hi. Gam thupi a ki puak tawm mahmah hi. Thai camp te ah ci leuleu leng, Karen mi te lak ah, ei “Chin” te tampi ih va lut zo kei hi.
Tua bang teng tawh, tu a kum 2000 khitciang in, biakna pawlpi tuamtuam, NGO te, minam makaai tuamtuam te gengen, genpih na tawh, UN in Malaysia aa Kawlgam mite (a diakdiak in Chin te aa ding) gentheih na tuamtuam te hong theih pih aa, “refugee” ki lut thei in, UNHCR in hong nget sak na tawh Gam thumna te (Third courtries) ah kipuak a hihi.
Hih Malaysia aa “refugee” pen, Pasian in ei “Chin” cih minam teng hong lapsang na khat in zong ki sang thei hi. Zomi, Lai mi, Sim mi, Mi zo, Zo Tung, Zo Phei a kua mapeuh a huam gai hi aa, CRC(Chin Refugee Committee), ACR (Alliance of Chin Refugees) cih pawl tuamtuam te makaih, hanciam panpih nate zong pa kawm in, gen baang na nengneng a om ding hang, tuni ciang dong UNHCR zum in, hong buai pih mahmah lai hi.
Malaysia pan a kipai gam thumna (Third countries) te pen, Europe pan in, Denmark, Norway, Sweden, New Zealand, Czeh Republic cihte ban ah USA, Canada, Australia cih ten hong la a hihi.
Nung kum 2007 aa kipan, USA in Malaysia pan aa “Chin refugee” te tampi hong lak ciang in, hong man lang tuam mahmah hi. Nidang in kum 2 kum 3 khit ciang gam thupi khat peuh ah hong kipuak pen, tua khit a hih leh, UN ah register in Card ngah khin “Chin” mi khat gam tuamtuam mundang aa meltheih neilo te sponsor a nei zong/ a nei kei zong USA in kum khat sung in a sam hi. A tamzaw pen, U.S Conference of Catholic Bishops, Internationl Refugee Committee (IRC), Lutheran Refugee Service cihbang kipawl na tuamtuam te sponsor a hihi.
USA a ngah kha te, OPE, DHS, Medical Check cih te om lai in, a mau deih na tawh a kituak kha lo te “reject” ai kei leh “pending” uh hi. Ai hang tua te percentage in tuat leng tawm mahmah hi. A tamzaw in a ngah hi. Tua US in hong reject hang, a dang Europe gam te ah UN in hong siauh sak kik uh aa, a hun sawt zaw deuh ngak ding cih hi bek in, tua gam teen reject cih omlo hi.
Europe gam a tung te pen in, huhna (sum, an nek tuidawn, om nading) kum 3 sung a ki cing ding in a tamzaw in ngah uh hi. Tun zawh kha 3 khit ciang bang in zong a mau Europe sung ki zin kawikawi thei hi. Mangpau zat loh na gam te ah bel, a mau pau sin kul ham tang sak uh hi.
USA gam a tung te pen in, a tampen kha 8 ciang, neek khop zat khop ding ciang huhna ngah in, nasep a muh ciang bangmah huhna a om nawn kei hi. A hizong, a sponsor te in a tuncil aa zum pai na ding tuamtuam, a kisam bangbang huh thei zawhzah leh kum 1 cin ciang Green Card siauh na ding, kum 5 cin ciang Citizenship siauh nading cih te ah panpih tawntung ding hi.
A tung aa thu teng pen hih ci et a, a huam in muhna tawh a kigelh a hihi. Bangbang a hi zong, hih “Refugee” vai pen, ei mi te aa ding Pasian lampi hon sak na khat in la in, gamthu pi tuamtuam ah a va tung zozo te ih minam aa ding lungdam pih zaw leng. Minam dang ten hong haza in ei khialh na ding a zon nop a,hong complaint nop lai tak ei mi sung lak pan, ei leh ei ki kawk khia masa mawk leng, hih thupha pen hong kam pah lel ding a hihi.
Hih “Malaysia Chin Refugee” te a tamzaw in, Malaysia gamsung a thu nei la nei palik galkap, mat leh sat ding lau kawmkal pan ngah zahzah sum tha lawh in, inn lam zong a en kawm hi. Tun na ding a baih pen a hih mah bang in, Kawlgam mi tampi nasem a om napen gamdang a hih mah bang in, a bei sa kum 10 aa kipan, Kawlgam aa om lai teng pen a tam loh hang Malaysia pan aa sum ki khak satawh a nung ta tamzaw zong kici theih phial ding hi.

Hih bang in, UNHCR in ( a diakdiak in Chin te) hong hehpih, hong vei mahmah aa hun hong sak laitak hi in, a nak hehpih haui mahmah takpi mi tampi tak zong huam khin aa, gam thupi tuamtuam te ah puak uh in, anneek tuidawn, nuntak gentheih haksat, lungsim dip kuat patauh na te pan hunkhia zo uh hi.

Ei leh ei hehpih huai a kisa lo, "refugee" a ki cih ding a ut lo pawl khat ih om hang, ih minam bup ih et ciang in (UN leh gam tuamtuam te hong muh na pan zong), a hehpih huai tamzaw om lai ih hih lam ki phawk in, hih dan thupha pen a hoihlam in ih muh theih ding kisam hi.

09/13/2008 (SAT)

1 comment:

  1. Zomi, Lai mi, Sim mi, Mi zo, Zo Tung, Zo Phei hiteng peen ZOMi vive hi-a zomi tawh akikim cihna hil hi.Laimi=tedim cihbang in akingaihsun hi.

    ZOMi neuseksawm lua teh natheihlohte uh atselo

    ReplyDelete